Waarom zijn sommige woorden lastiger uit te spreken dan andere?
Waarom moet ik harder spreken?
Waarom klinkt mijn stem anders?
Hoe spreek ik?
Spreken doe je al (bijna) je hele leven en dit lijkt hierdoor misschien vanzelfsprekend. Er gebeurt echter erg veel in je lichaam om geluid te kunnen produceren.
Wat gebeurt er met je…
… Brein?
Eerst moet je bedenken wat je precies wilt zeggen en moet je deze woorden in jouw “woordenboek” in je brein opzoeken. Eenmaal gevonden kiest het brein de klanken die je voor deze woorden nodig hebt en maakt het een plan hoe de woorden uitgesproken moeten worden.
…Longen?
Geluid komt tot stand door lucht die in beweging komt. Je hebt daarom lucht nodig om te kunnen spreken. Deze lucht komt uit de longen.
..Stembanden?
De lucht die uit de longen komt, stroomt langs de stembanden. De lucht laat de stembanden trillen. De stembanden bepalen zo de toonhoogte en hoe je stem klinkt.
…Articulatoren?
De tong, de lippen en de kaak noemen we articulatoren. De lucht vanaf de stembanden wordt vervormd door deze articulatoren om verschillen tussen klanken te kunnen maken. Als je bijvoorbeeld een ‘t’ zegt, zet je de tong tegen het voorste gedeelte van je gehemelte. Om een ‘k’ te zeggen, zet je de tong juist tegen het achterste gedeelte.
…Gehoor en gevoel?
Terwijl je spreekt luister je onbewust naar je eigen stem en registreer je de bewegingen van je articulatoren. Op die manier kun je – terwijl je spreekt – jouw spraak nog aanpassen waar dat nodig is.
Waarom zijn sommige woorden lastiger uit te spreken dan andere?
Om goed te kunnen articuleren moet je je tong, je lippen en je kaak op het juiste moment en op de juiste manier bewegen. Zo beweeg je je tong voor het zeggen van de klank ‘ie’ (bijvoorbeeld in het woord ‘kiekje’) helemaal naar voren, maar voor de klank ‘oe’ (bijvoorbeeld in het woord ‘koekje’) juist iets meer naar achteren. De ziekte van Parkinson kan ervoor zorgen dat de aansturing van deze bewegingen verstoord wordt. Tongbewegingen kunnen dan bijvoorbeeld minder groot worden, waardoor de ‘oe’ meer op de ‘uu’ gaat lijken en vice versa. Dit maakt het dan voor een gesprekspartner lastig om te horen of ‘kiekje’ of ‘koekje’ gezegd wordt.
Waarom moet ik harder spreken?
Je moet (soms) harder spreken vanwege problemen met de luchtstroom uit je longen. Deze luchtstroom is door Parkinson niet altijd sterk genoeg voor een duidelijke, luide stem. Daarnaast wordt je spraakvolume ook beïnvloed door controle over je stembanden: vanwege Parkinson kunnen de stembanden niet altijd volledig sluiten en zijn ze dus minder effectief.
Veel mensen met Parkinson hebben hierdoor problemen met het volume van hun spraak. Luidheid vormt dan ook de basis voor de meest populaire spraaktherapieën. Zo is het doel van de Lee Silverman Voice Treatment om het volume van spraak te laten toenemen. Deze vorm van therapie wordt aangeboden door veel logopedisten.
Waarom klinkt mijn stem anders?
Je stembanden zijn verantwoordelijk voor de klank van je stem. De spanning en de dikte – en daarmee de opening van de stembanden – worden aangestuurd door verschillende spieren. De werking van deze spieren kan veranderen door Parkinson. Je stem kan dan bijvoorbeeld hees, raspend, krakend of lager klinken dan je gewend bent.
Daarnaast kan je spraakperceptie (bv. perceptie van het volume van je eigen spraak) ook veranderen vanwege Parkinson. Er is nog niet helemaal bekend waarom dit het geval is.